Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte

Ne kete udhezues do ju tregojme se si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte. Ne ditet e sotme mund te gjesh online shume faqe interneti (ndryshe: website, site) qe kane si qellim mashtrimin e njerezve, prandaj eshte shume e rendesishme te dini nese eshte apo jo e besueshme nje faqe online, perpara se te beni nje blerje apo te regjistroheni me te dhenat personale.

Permbajtja

• Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Për Blerje Online
• Si të dallosh nëse një faqe interneti është e besueshme apo jo
  • Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Per Programe dhe aplikacione
  • Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Per Lajme
• Si të kuptosh nëse një faqe interneti është e rreme: Phishing

Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Për Blerje Online

Persa i perket faqeve qe shesin Online, pika e parë që duhet marrë në konsideratë është siguria e faqes, meqenëse supozohet se duhet të plotësoni formularët që përmbajnë të dhënat tuaja personale ose të kryeni transaksione monetare me instrumente elektronike.

Për këtë arsye, sigurohuni që faqja në fjalë përdor protokollin HTTPS te url-ja e saj (prsh: https://www.elfait.net) akronimi i HyperText Transfer Protocol over Secure Socket Layer, tregon praninë e një lidhjeje të sigurt, të dhënat e së cilës në tranzit janë praktikisht të pamundura për t’u përgjuar.

Për të verifikuar që një sajt mbrohet nga HTTPS, hidhini një sy shiritit të adresave të shfletuesit. Nëse po, ai duhet të tregojë një kyc te mbyllur, përgjithësisht me ngjyrë jeshile, ose një simbol në formë mburoje, menjëherë në të majtë të adresës së faqes. Gjithashtu, pjesa fillestare e faqes së internetit, nëse është e dukshme, duhet të përputhet me formulimin https://.

Nëse faqja në fjalë nuk mbrohet nga HTTPS (duhet të shihni simbolin e një kyci te kuq të hapur ose një mburojë me vize), ose nëse merrni një mesazh që tregon praninë e një certifikate të skaduar, hiqni dore menjëherë. Nëse të dhënat në transport jane te pasigurta, ju mund të bini viktimë e sulmeve kibernetike që synojnë vjedhjen e informacionit dhe parave tuaja.

Një gjë tjetër që duhet t’i kushtohet vëmendje, kur bëhet fjalë për faqet e shitjeve në internet, është mbështetja për metodat e pagesave me gjurmueshmëri. Prandaj, ato portale të tregtisë elektronike që mbështesin sisteme me seriozitet dhe siguri të provuar, si llogaritë e PayPal (me mbrojtje blerjeje), Amazon Pay, Google Pay, Apple Pay, transferta bankare në internet (duke u kujdesur që gjithmonë të specifikoni arsyen e saktë të pagesës) dhe transaksione me kartë krediti/debiti nëpërmjet vërtetimit në një pajisje të certifikuar (p.sh. Verified by VISA, dhe Mastercard Identity Check).

Mundësia e pagesës në dorëzim nuk është për t’u evituar, por sigurohuni që korrieri i cili do të dorëzojë mallrat t’ju lëshojë një faturë të rregullt ose faturë pagese, për t’u treguar nëse konstatohen probleme me porosinë.

Në vend të kësaj, jini të kujdesshëm ndaj kërkesave për pagesa me sisteme të pagjurmueshme, të tilla si pagesat PayPal në Money Box ose të kaluara si donacione, transferta nëpërmjet Western Union ose sistemeve të tjera kombëtare dhe ndërkombëtare të këmbimit të parave, etj.

Sistemet e këtij lloji nuk garantojnë gjurmueshmëri ose ndonjë arsye pagese. Prandaj, një shitës i paskrupullt mund të vendosë të mos dërgojë mallrat e dakorduara, edhe pas marrjes së parave, pasi nuk është e mundur të demonstrohet në asnjë mënyrë se pagesa është bërë pas një marrëveshjeje specifike blerjeje.

Si hap i fundit, hidhini një sy informacionit në lidhje me dërgesën e mallrave dhe origjinën e tyre. Sigurohuni që të mos ketë rrezik për detyrime doganore ose kosto të tjera shtesë (të cilat nuk janë shprehur qartë gjatë blerjes) dhe që korrierët e përdorur për tranzit ose dërgesë janë të njohur dhe të sigurt.

Nëse një sajt e-commerce kalon këto kontrolle paraprake, ka shumë mundësi që të jetë i sigurt për blerje; megjithatë, përpara se të vazhdoni, sigurohuni që portali në fjalë të jetë gjithashtu i besueshëm dhe që garanton një shkallë të mirë suksesi në dërgimin e saktë të mallrave, përndryshe mund ta gjeni veten duke humbur kohë ose para. 

Si të dallosh nëse një faqe interneti është e besueshme apo jo

Interneti eshte interesant, por nuk ka listë të atributesh që mund të tregojnë me siguri absolute besueshmërinë ose jo të një siti të caktuar, por mjaftojn pak arsyetim dhe disa këshilla të dobishme për të provuar të nxirrni përfundimet tuaja herë pas here.

Për shembull, një sajt i besueshëm në teori duhet të mbrojë të dhënat e përdoruesve të tij (veçanërisht nëse përfshin plotësimin e formularëve, hyrjen ose ruajtjen, në një farë mënyre, të dhëna të ndjeshme ose personale). Për këtë arsye, prania e HTTPS është pothuajse e detyrueshme, megjithëse jo rreptësisht i nevojshëm për të gjitha ato faqe që nuk parashikojnë asnjë shkëmbim informacioni. Për më tepër, një faqe e besueshme në përgjithësi duhet të jetë e organizuar mirë, e mirëmbajtur, e përditësuar dhe në përputhje me informacionin për të cilin është krijuar.

Një detyrë e madhe në analizimin e besueshmërisë së një siti është i ashtuquajturi sistemi i vleresimeve/reviews. Në fakt ka portale dhe shërbime që lejojnë përdoruesit të zbulojnë shpejt mendimin e përdoruesve për një faqe, shërbim ose portal të caktuar, thjesht duke shtypur URL-në ose duke e vizituar atë.

Njëra prej tyre është Trustpilot. Ky është një grumbullues vleresimesh, në të cilin mblidhen të gjitha përvojat e përdoruesve të tjerë për një faqe ose shërbim specifik, me synimin për të kuptuar shkallën e besueshmërisë. Kjo eshte e besueshme sepse komentet nuk mund të hiqen nga pronarët e faqeve të internetit ose të kompanive dhe kjo garanton një nivel të mirë transparence.

Faqja është shumë e lehtë për t’u përdorur. Thjesht duhet të përdorni motorin e kërkimit në faqen kryesore për të shtypur emrin e kompanisë ose faqes së internetit (në formatin p.sh. siti.com) komentet e së cilës dëshironi të dini. Pasi të shtypni butonin Kërko/Cerca, do t’ju shfaqen rezultatet përkatëse të kërkimit, nga të cilat do të duhet të zgjidhni atë që është më në përputhje me nevojat tuaja.

Në faqen përmbledhëse në lidhje me sitin/shërbimin që kërkoni, duhet të gjeni një pikë dhe të gjitha komentet e shkruara nga përdoruesit e tjerë. Gjithashtu disponohen filtra për të lexuar komente me vetëm një yll ose plotësisht pozitive, për t’ju dhënë disa shembuj. 

Sa për t’ju dhënë një shembull, një vleresim që ka një opinion për shërbimin pa u argumentuar në këtë drejtim për përvojën e përdoruesit, sigurisht që nuk ka të njëjtën peshë me një tjetër në të cilin trajtimi i marrë nga përdoruesi që në fazat e hershme deri në ofrimin e vetë shërbimit.

Një tjetër shërbim që ju lejon të kontrolloni besueshmërinë e një faqe interneti të caktuar është sigurisht MyWOT. Kjo mund të përdoret nga faqja e tij zyrtare e internetit, nëpërmjet një shtesë të shfletuesit Google Chrome dhe Mozilla Firefox dhe gjithashtu si një aplikacion falas për Android, iPhone.

Kur shfletoni internetin me shtesën MyWOT aktive, ajo do të paraqesë një ikonë me ngjyra bazuar në besueshmërinë e faqes në internet. Llojet e ngjyrave janë: jeshile për të besueshme, e verdha për dyshime, e kuqe për të pabesueshme dhe gri për të treguar se faqja e internetit është e panjohur dhe MyWOT nuk ka informacion për të dhënë një vlerësim.

Përsëri, mund të kontrolloni reputacionin e një sajti të caktuar duke kërkuar në Google fraza si [emri i faqes] reviews/vleresime, ose duke hedhur një sy në rrjetet sociale, nëse, për shembull, faqja ka një faqe zyrtare në Facebook. Thjesht hidhni një sy në komentet për të kuptuar nëse ka ankesa pak a shumë serioze nga përdoruesit.

Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Per Programe dhe aplikacione

Nëse keni nevojë të shkarkoni një program ose një aplikacion, kushtojini vëmendje vendit nga i cili zgjidhni ta merrni. Ne ju keshillojme të preferoni gjithmonë instalimin e programeve dhe aplikacioneve nga dyqane me seriozitet dhe besueshmëri të provuar, si p.sh. App Store, Play Store, Amazon Appstore, HUAWEI AppGallery etj. Kjo për shkak se aplikacionet e ngarkuara nga zhvilluesit kontrollohen me përpikëri gjatë fazës së miratimit dhe shanset që të gjendeni në prani të softuerëve të dëmshëm janë të ulëta.

Nëse programet/aplikacionet e interesit tuaj nuk janë të disponueshme në dyqanet përkatëse, përpiquni t’i merrni skedarët e instalimit (qofshin ata në formatin.exe,.dmg,.pkg ose.apk) gjithmonë nga faqja zyrtare e programit ose zhvilluesi që i projektoi ato.

Jane te mira gjithashtu, të gjitha ato faqe interneti të dedikuara për programe me burim të hapur, si Github, SourceForge, PortableApps ose LaunchPad. Ato kane programe të aksesueshme lirisht, të cilat më pas ekzaminohen nga i gjithë komuniteti dhe hiqen menjëherë, në rast problemesh.

Në veçanti, sigurohuni që skedarët mos të merren vetëm pas një shkarkuesi specifik (ky i fundit pothuajse gjithmonë përmban spyware ose adware) dhe përpara se t’i ekzekutoni, ekzaminoni gjithmonë ato me një antivirus.

Së fundi, shmangni absolutisht të gjitha ato faqe interneti që premtojnë shkarkimin falas të programeve ose aplikacioneve me pagesë. Pothuajse në të gjitha rastet, ekzekutuesit e shkarkuar synojnë në mënyrë eksplicite të dëmtojnë kompjuterin, smartfonin, tabletët.

Si te kuptosh nese nje faqe interneti eshte e sigurte: Per Lajme

Në lidhje me faqet e internetit kushtuar lajmeve është edhe më e ndërlikuar sepse mashtrimet dhe lajmet e rreme/fake news janë fatkeqësisht në rendin e ditës dhe ka njerëz në gjendje të bëjnë lajme të besueshme që në realitet kanë shumë pak të vërteta.

Për të filluar, hidhini një sy emrit të domenit të faqes, dmth emri që shihni në shiritin e URL-së. Ndonjëherë, faqet e dedikuara për lajmet e rreme përdorin domene që janë plotësisht të ngjashme me ato të faqeve serioze dhe të cilat lehtë mund të ngatërrojnë përdoruesin për shkak të modifikimit të një shkronje të vetme, kryesisht e vështirë për t’u dalluar në ekrane të vogla. Për shembull, raiffeisen.al mund të bëhet raifeisen.al (me 1 f) etj.

Për më tepër, kontrolloni nëse artikujt e pranishëm janë shkruar duke përdorur formën e saktë gramatikore dhe analizoni në mënyrë objektive faktet e paraqitura. Nëse është një faqe interneti për të cilën nuk keni dëgjuar kurrë më parë, sigurohuni që të ketë referenca për burimin origjinal të lajmit në botim ose në fund të artikullit dhe kontrolloni prej andej përputhshmërinë dhe vërtetësinë e të njëjtit.

Është e qartë se është gjithmonë një ide e mirë të kontrolloni reputacionin në internet të faqes që po lexoni dhe nëse keni ende dyshime, të kontrolloni jetëgjatësinë e sajtit në pyetje. Pothuajse të gjitha faqet e lajmeve të rreme lindin dhe vdesin brenda një kohe.

Ju mund të kontrolloni lehtësisht datën e krijimit të një faqeje interneti të caktuar duke përdorur shërbimin DomainTools Whois Lookup. Pasi të lidheni me faqen e saj kryesore, shkruani URL-në e sajtit në fushën e dedikuar dhe shtypni butonin Kërko/Search, që ndodhet menjëherë pranë tij. Nëse është e nevojshme, kaloni kontrollin anti-robot që duhet të shfaqet në ekran, prisni që të shfaqet ekrani përmbledhës në lidhje me konotacionet e faqes në internet dhe hidhini një sy artikullit Krijuar brenda/Created on, për të marrë informacionin që kërkoni.

Si të kuptosh nëse një faqe interneti është e rreme: Phishing

Së fundi, po ju japim disa informacione më shumë për një kategori tjetër faqesh interneti që duhet t’i kushtoni vëmendje të veçantë, dmth faqet e rreme që synojnë vjedhjen e të dhënave të ndjeshme të dikujt, një praktikë e njohur me termin phishing.

Sajtet e këtij lloji përhapen përmes sistemeve të mesazheve të çastit (p.sh. WhatsApp), rrjeteve sociale, emailit ose, akoma më keq, SMS-ve, dhe janë krijuar me qëllimin specifik për të marrë informacion, kredencialet e hyrjes ose detaje bankare të përdoruesve që nuk dyshojnë.

Zakonisht, një mesazh që përmban një sajt phishing kërkon që përdoruesi të ofrojë të dhënat e tij personale, ato të lidhura me banken, ato të një profili specifik personal social/ecommerce (p.sh. Amazon, eBay, Facebook, Google, etj) për zhbllokimin e supozuar të kartaes se bllokuar, llogaritë e pezulluara, dërgesat e dështuara ose dërgimi i papritur i parave nga të vetëshpallur të afërm shumë të largët ose të huaj bujar. 

Nëse hasni një mesazh të tillë, fshijeni pa u menduar, pa vizituar linkun që përmban, për asnje arsye. Në shumicën e rasteve, faqet e internetit të phishing kanë një URL të ngjashme dhe shikojnë me atë të portaleve serioze që priren të imitojnë dhe mund të mashtrojë lehtësisht përdoruesin, i cili mund të mashtrohet nga ekrani i njohur dhe të detyrohet të plotësojë formularin me të dhëna që nuk duhet të jepen asnjehere.

Megjithatë, nese ju kane vjedhur te dhenat ne kete menyre: nëse keni dhënë numrin e kartës suaj të bankes dhe CVV-në, bllokojeni sa më shpejt të jetë e mundur duke telefonuar numrin e urgjencës që ju është dhënë nga lëshuesi i kartës. Bejeni sa me shpejte te jete e mundur.

Nëse më pas keni futur kredencialet e hyrjes për një sajt ose shërbim të caktuar, ndryshoni menjëherë fjalëkalimin përkatës të aksesit (përpara se dikush tjetër ta bëjë atë për ju, duke ju mbyllur në mënyrë efektive nga llogaria), aktivizoni faktorët e vërtetimit të dyfishte dhe së fundi, përpiquni të kontaktoni menaxherin e faqes në internet, në mënyrë që të shpjegoni situatën në të cilën u gjendët dhe të merrni informacione të mëtejshme në lidhje me mbrojtjen e të dhënave tuaja.